Jak boli ból?

 Ból na drabinie

 W leczeniu bólu stosuje się tak zwaną drabinę analgetyczną, czyli zdefiniowany w 1986 roku przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) schemat stosowania leków przeciwbólowych oraz innych farmaceutyków, jakie podaje się w celu zmniejszenia bólu. Dodajmy, że analgetyk to substancja chemiczna, która powoduje zniesienie lub zmniejszenie odczuwania bólu. Do tych leków należą substancje o różnej budowie, sile i mechanizmach działania.

  

 Zaś analgetyki dzielą się – zgodnie z drabiną analgetyczną właśnie – na leki nieopioidowe (niesterydowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen; a także metamizol i paracetamol) oraz opioidowe – słabe (tramadol, kodeina) i silne (buprenorfina, fentanyl, oksykodon). Drabina analgetyczna zakłada trzy stopnie intensywności leczenia w zależności od poziomu odczuwania bólu i skuteczności dotychczas stosowanych przez chorego leków. Leki wprowadza się, począwszy od najsłabszych aż do najsilniejszych. Jeżeli chodzi o ból nowotworowy, w walce z nim czasami należy pominąć pierwszy szczebel drabiny analgetycznej, ale bywa, że leczenie go – kiedy nie jest silny – można rozpocząć właśnie od pierwszego szczebla albo połączenia leków z pierwszego i drugiego szczebla.

Każdy z trzech stopni drabiny analgetycznej zakłada również użycie wspomagających metod i leków. A do zalecanych przez drabinę analgetyczną leków stosowanych uzupełniająco należą tak zwane koanalgetyki, pośród których są leki steroidowe, przeciwdepresyjne i przeciwdrgawkowe. Laika, takiego jak ja, może dziwić, dlaczego do leczenia bólu stosuje się leki przeciwdepresyjne i przeciwdrgawkowe.

  

 Stosowanie leków przeciwdepresyjnych i przeciwdrgawkowych wiąże się ze szczególnym mechanizmem ich działania – prowadzi do zmiany przewodnictwa nerwowego, co daje rezultaty w leczeniu bólu neuropatycznego. Ale powód ich aplikowania może być również inny. Weźmy ból przebijający, czyli pojawiający się co jakiś czas – trudno przewidzieć kiedy – i atakujący ostrymi, narastającymi salwami. Już samo oczekiwanie, że ból się pojawi, eskaluje napięcie i lęk przed tym atakiem, co może wzmagać odczucia bólowe. Dlatego w takich wypadkach stosuje się leki przeciwlękowe.

  

 Specjaliści leczenia bólu alarmują, że w Polsce wciąż bardzo dużo osób cierpi z powodu bólu. Potwierdzają to, niestety, ludzie borykający się z bólem – ich dramatyczne historie przebijają się czasem do mediów. Dlaczego tak się dzieje, skoro medycyna bólu tak intensywnie się rozwija i mamy dziś coraz większe możliwości leczenia bólu?

  

 Nie zawsze można w pełni uśmierzyć ból, ale niejednokrotnie można go zniwelować, co dla cierpiącego człowieka już będzie ulgą. W sytuacji bardzo silnego bólu trzeba zazwyczaj zastosować opioidy, a te, niestety, wciąż owiane są w Polsce szkodliwymi mitami.

Przed włączeniem do leczenia opioidów bronią się często sami chorzy – bojąc się niejednokrotnie uzależnienia. W puckim hospicjum napotykamy też na opór bliskich pacjentów. Niesłusznie, bo na przestrzeni lat na przykład morfina czy preparaty jej pochodne bardzo się zmieniły, zarówno jeśli idzie o rodzaj, jak i sposób aplikowania leku – na przykład buprenorfina (silny opioid) jest aplikowana w postaci długodziałających plastrów uwalniających lek przeskórnie. Warto też wiedzieć, że typowy głód narkotyczny jest jednak czymś diametralnie innym niż potrzeba zaaplikowania sobie leku – w którego składzie znajduje się narkotyk – w celu uśmierzenia nękającego człowieka bólu. Potwierdzają to dane naukowe wyraźnie wskazujące na to, że nie ma korelacji między dostępnością do tych środków w celach leczniczych a liczbą uzależnionych. A gdyby nawet miało dojść do uzależnienia od leku przeciwbólowego, to w wypadku przewlekłego, bardzo agresywnego bólu, który staje się torturą, wydaje mi się to koszt, który najczęściej warto ponieść w imię złagodzenia cierpienia. Jednak powtórzę: ryzyko wystąpienia uzależnienia u osoby leczonej opioidami z powodu bólu jest naprawdę bardzo niskie i nie należy z jego powodu rezygnować z tego rodzaju leczenia.

  

 A pokutujące wciąż przekonanie, że stosowanie opioidów grozi depresją oddechową – silnym zaburzeniem oddechowym, mogącym powodować śmierć?

  

 To jeszcze jeden z wielu szkodliwych mitów na temat tej grupy leków. Prawdopodobieństwo wystąpienia depresji oddechowej przy profesjonalnym dawkowaniu opioidów jest bardzo niskie i wynosi mniej niż 1%.

  

 „Opioid” – jak sama nazwa wskazuje – pochodzi od słowa „opium”. Właściwości przeciwbólowe i znieczulające tego ekstraktu odkrył starożytny lekarz – Galenos z Pergamonu, nadworny medyk cesarza Marka Aureliusza. Zaś Friedrich Sertürner, niemiecki farmaceuta, w roku 1804 jako pierwszy wyizolował z opium alkaloid – morfinę, która działała przeciwbólowo. Jej nazwę wziął od greckiego boga snu Morfeusza – ze względu na nasenne działanie morfiny.

 Chociaż w skład opioidów wchodzą substancje o charakterze narkotycznym, to jednak – podkreślają specjaliści medycyny bólu – aplikowane w celach leczniczych absolutnie nie powinny być traktowane jako środki odurzające, ale właśnie jako bardzo pożyteczne leki. Nie tylko potrafią one przeciwdziałać uporczywemu bólowi, ale też – jak podkreśla prof. Jacek Łuczak, jeden z największych autorytetów w dziedzinie medycyny paliatywnej – „Morfina jest bezpieczniejsza od środka przeciwbólowego kupowanego w aptekach w dużych ilościach bez recepty, bo ona jest umiejętnie dawkowana przez lekarza, który wie, jak ją stosować. [...] Konsultowałem kiedyś lekarza, który miał przerzut nowotworu i sam zażywał farmaceutyki z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych, aż dostał krwotoku z przewodu pokarmowego”.

 Jednak stosowania opioidów boją się nie tylko pacjenci, ale też lekarze – jak wynika z badań, lekarze nawet bardziej. Czy to możliwe, żeby chodziło tutaj wyłącznie o problemy natury biurokratycznej?

  

 Rzeczywiście leki z grupy opioidów wypisywane być muszą na specjalnych receptach (na szczęście już nie różowych, jak to miało miejsce jeszcze niedawno), a wystawianie ich wymaga, z powodu obostrzeń, więcej czasu i zachodu. Ale być może chodzi tu jeszcze bardziej o lęk, że pierwsza wypisana recepta na morfinę czy inny opioid nasili u chorego lęk przed śmiercią. To efekt dawnej praktyki zwlekania z podaniem morfiny aż do ostatnich chwil życia pacjenta. Wciąż pokutuje u nas przekonanie, że tego rodzaju leki stosuje się w ostatnim stadium choroby. A co za tym idzie, zaaplikowanie ich choremu oznaczać by miało konieczność przekazania pacjentowi i jego bliskim trudnych informacji o postępach choroby i często również o zbliżającej się śmierci. Tego rodzaju rozmowy budzą u wielu lekarzy lęk. Pacjentom wydaje się zaś nierzadko, że podanie morfiny to ostateczność i że ten lek przyspiesza moment śmierci. W puckim hospicjum staramy się zawsze bardzo dokładnie wyjaśnić pacjentom oraz ich bliskim korzyści płynące ze stosowania opioidów.

 Nie zapominajmy jednak, że chociaż ból przewlekły najczęściej kojarzy się nam z nowotworem – rzeczywiście około 70–80% osób chorujących na nowotwory cierpi z jego powodu – to tego rodzaju ból bywa również udziałem ogromnej grupy ludzi, którzy cierpią na inne choroby, na przykład kręgosłupa, stawów czy z powodu migreny. A wskazaniem do zastosowania opioidów jest nie rodzaj choroby, ale właśnie natężenie bólu – wszędzie tam, gdzie w skali od jednego do dziesięciu przekracza on „szóstkę”, powinno się zastosować silne opioidy. Bo każdy człowiek cierpiący z powodu bólu powinien otrzymać leki, które ten ból zniwelują albo chociaż złagodzą. To jego prawo, gwarantowane przez Światową Organizację Zdrowia, która w 2004 roku uśmierzanie bólu uznała za prawo człowieka.

  

 W wypadku pacjentów cierpiących właśnie z powodu na przykład bólów kręgosłupa czy stawów ich opanowanie i uśmierzenie sprawia, że uskarżający się na te dolegliwości wracają do normalnego trybu życia. Mniej z nich starać się będzie o rentę, bo powrót do pracy okaże się dla nich możliwy, w wielu wypadkach wręcz pożądany.

  

 Walka z bólem nie tylko przynosi ulgę tym, którzy cierpią, ale po prostu się opłaca. Wygrana w tej walce oznacza również redukcję kosztów hospitalizacji pacjentów. Bardzo ważne jest zatem skoncentrowanie systemu leczenia bólu na skutecznym leczeniu bólu ostrego, aby w możliwie jak największej liczbie wypadków sprawić, by nie przekształcał się on w ból przewlekły. Przypomnieć też trzeba, że chorzy onkologiczni żyją obecnie dłużej niż jeszcze dwadzieścia lat temu. Pojawia się też grupa osób wyleczonych wprawdzie z nowotworu, ale zmagających się z bólem spowodowanym jego leczeniem. Takie osoby rzadko trafiają pod opiekę placówek medycyny paliatywnej – zwłaszcza że jest ich w Polsce wciąż za mało – również dlatego, że ze względu na fakt wyjścia z choroby same tego nie chcą.

 No i sprawa absolutnie fundamentalna, czyli kształcenie – koniecznie powinno się wprowadzić na studiach medycznych, pielęgniarskich, farmaceutycznych i ratownictwa medycznego przedmiot „medycyna bólu”. Obecnie tej tematyce poświęca się zbyt mało uwagi. To jakieś kompletne nieporozumienie, że ludziom, którzy kształcą się w dziedzinie medycyny, nie zapewnia się dostatecznej wiedzy w tak ważnej materii jak leczenie bólu. Wciąż niedostateczna jest świadomość, że dziś w wielu wypadkach potrafimy już zwalczać ból w zadowalającym pacjenta stopniu, tak żeby nie cierpiał, a także zapewnić komfort ostatniego okresu życia. Trzeba uczyć, jak to robić, uświadamiać, że skuteczność walki z bólem wymaga wiedzy, dobrej woli i współpracy całego personelu medycznego oraz jego dobrej komunikacji z pacjentem.

  

 Na szczęście kolejnym polskim szpitalom przyznawane są certyfikaty „Szpital bez bólu”, czyli spełniają one określone kryteria i przyczyniają się do podnoszenia jakości uśmierzania bólu pooperacyjnego. Wspomnieć tu warto o bezcennej inicjatywie „Oswoić ból”, której celem jest promowanie wiedzy i dobrych praktyk w obszarze medycyny paliatywnej, w szczególności leczenia bólu. Również na różnego rodzaju portalach pacjenckich propagowana jest wiedza na temat konieczności i możliwości leczenia bólu. Znaleźć tam można także sugestie, by w radzeniu sobie z bólem nie poprzestawać wyłącznie na przyjmowaniu leków, ale stosować też inne metody.

  

 Zwłaszcza że przecież te inne metody zaleca również drabina analgetyczna, która zakłada nie tylko stosowanie analgetyków, ale także użycie wspomagających metod i leków. Pośród takich metod mamy na przykład rehabilitację, która – oczywiście stosowana systematycznie – pomaga zachować lub znacznie odbudować sprawność w chorobie, co także może przeciwdziałać stanom bólowym. Masaż pomaga wyeliminować lub znacznie zmniejszyć dolegliwości, które są skutkiem przykurczów lub nadmiernego napięcia mięśni. Jest też metoda TENS, polegająca na stymulacji nerwów obwodowych przez skórę za pomocą elektrod, które umieszcza się na jej powierzchni. Metoda ta przypomina nieco akupunkturę – którą zresztą również stosuje się w leczeniu bólu – i polega na stymulacji tzw. punktów spustowych, czyli bolesnych punktów zlokalizowanych w mięśniach. Dzięki temu tzw. wrota bólu zostają zamknięte, przepływ informacji bólowej na poziomie rdzenia kręgowego zostaje zahamowany, a układy przeciwbólowe ulegają pobudzeniu. Czasem do walki z bólem stosuje się również metody operacyjne, ale o tym już wspominałem.

  

 Na stronie Instytutu Diagnostyki i Leczenia Bólu pośród metod wspomagających leczenie bólu wymieniono również m.in.: blokady, termolezję, neurolizę, krioterapię, laseroterapię, osteopatię, magnetoterapię, ultradźwięki, jonoforezę.

Oczywiście poszczególne metody muszą być odpowiednio dobrane do rodzaju bólu, miejsca, w którym jest odczuwany, i choroby, z jaką jest związany. Ale, jak widać, tych możliwości rzeczywiście jest sporo.

  

 W walce z bólem wiele zdziałać mogą także różnego rodzaju techniki psychologiczne, jak na przykład: biofeedback czy metoda stworzona przez dr. Carla Simontona.

  

 Nasi hospicyjni psycholodzy posługują się technikami relaksacyjnymi opartymi na kontrolowaniu oddechu. Stosujemy również muzykoterapię. W wypadku bólu, podobnie jak duszności, warto – choć wiem, że to może być trudne – zająć czymś uwagę, bo to pozwala choć odrobinę odciągnąć ją od doznań bólu czy duszności. Można choćby pomyszkować po internecie, zagrać w grę planszową z dzieckiem, posłuchać audiobooka, obejrzeć film – najlepiej komedię, bo śmiech ma działanie przeciwbólowe. Obniża napięcie mięśniowe, pobudza krążenie w całym organizmie i uwalnia endorfiny, czyli hormony szczęścia.

  

 Dodajmy – również po to, żeby jeszcze mocniej udowodnić, że opioidy niesłusznie budzą tak wielki lęk u chorych, ich bliskich i lekarzy – że endorfina to nic innego, jak produkowana przez mózg wewnętrzna morfina. Działa ona podobnie jak morfina, wchodząca w skład leków opioidowych, czyli zmniejsza ból i poprawia nastrój. Warto wiedzieć, że wydzielanie się endorfin w naszym organizmie jest powodowane nie tylko przez śmiech, ale już przez samo myślenie o śmiechu, a także przez wysiłek fizyczny, opalanie, taniec, orgazm, czekoladę...

  

 Z czekoladą jednak bym uważał, bo sprzyja ona zaparciom, które bywają niestety dość częstym skutkiem ubocznym przyjmowania opioidów. Na szczęście mamy już dziś takie opioidy, które stwarzają mniejsze ryzyko zaparć, a jeśli się one pojawiają, podaje się odpowiednie leki, aby je niwelować. Pamiętajmy jednak, że w tej intymnej materii, jaką jest załatwianie potrzeb fizjologicznych, duże znaczenie ma również czynnik psychologiczny. Przypuszczam, że wielu z nas – nawet zdrowi ludzie – miałoby opory przed oddawaniem stolca do basenu, gdyby znajdowało się w kilkuosobowej sali, gdzie obok chorych są ich odwiedzający i personel medyczny. Tu konieczny jest takt i stworzenie w miarę możliwości intymnych warunków, choćby oddzielenie chorego parawanem, a jeśli to możliwe, zawiezienie go do łazienki.

 A w kwestii orgazmu – sorry, że mówię o tym, niedostępnym mi, ale, jak twierdzą znani mi małżonkowie, pięknym doświadczeniu, tuż po omówieniu problemu, jakim są zaparcia (śmiech) – powtórzę tu zachętę z jednego z poprzednich rozdziałów tej książki. Otóż w tradycji Kościoła akt seksualny w małżeństwie jest, jak go nazywamy, „czynem zasługującym”, zatem im więcej bliskości, im więcej seksu, tym większa szansa na zbawienie!

  

 Dla równowagi dodam, że niemałe znaczenie w kwestii radzenia sobie z bólem i w ogóle z chorobą ma pogłębione życie duchowe. O dobroczynnych skutkach medytacji, również w chorobie, wspominał benedyktyn, o. John Main, współczesny popularyzator medytacji chrześcijańskiej, propagujący ją również wśród osób terminalnie chorych. Jak dowodzą uczeni z Uniwersytetu w Wisconsin, w mózgach i systemie odpornościowym osób regularnie medytujących lub modlących się zachodzą pozytywne, trwałe zmiany, dzięki którym łatwiej jest znieść ból i wierzyć, że nasz stan zdrowia się poprawi. W wyniku modlitwy czy medytacji – twierdzą przywołani uczeni – może obniżyć się poziom lęku, co nierzadko prowadzi do redukcji nasilenia odczuwania bólu.

  

 Czy to nie ja powinienem reklamować tu modlitwę? Ale rozumiesz chyba, że umieszczenie jej tuż po dygresji o zaparciach poopioidowych byłoby jeszcze bardziej niestosowne niż w wypadku orgazmu.

Zobacz całość: Żyć aż do końca. Instrukcja obsługi choroby ks. Jan Kaczkowski, Katarzyna Jabłońska

Terapia wytrwała czy uporczywa

Terapia wytrwała czy uporczywa

A co jeśli pacjentowi towarzyszy lęk, że jego umieranie może przebiegać w dramatycznych okolicznościach – będzie na przykład odczuwał uporczywy ból lub duszność?

  

 Jeśli u chorego ewidentnie nakręca się spirala strachu, a nie ma to potwierdzenia w aktualnych faktach, na przykład nie mamy do czynienia z sytuacją agonii, możemy zaproponować podanie leków wyciszających, żeby tę spiralę strachu zatrzymać. Zawsze warto też z takim pacjentem po prostu porozmawiać. Kiedy na przykład pacjent z nowotworem płuc przestraszony pyta, jak będzie umierał, odpowiadam: „Zrobimy wszystko, żeby to było łagodnie i we śnie”. On jednak drąży: „Czy jest możliwa inna opcja?”. Jest możliwa, ale – widząc jego lęk – z tych innych opcji wybieram tę tylko nieco groźniejszą: „Istnieje możliwość, że będzie pan odczuwał okresową duszność”. I zaraz dodaję: „Jednak z tą dusznością będziemy próbowali sobie radzić”. Bywa, że pacjent nie poprzestaje i wybucha: „Ale przecież istnieje i taka możliwość, że wypluję płuca i się uduszę – widziałem to, kiedy konał na raka płuc mój ojciec!”. Odpowiadam: „Teoretycznie taka możliwość istnieje, ale po pierwsze, zrobimy wszystko, żeby do tego nie dopuścić, a po drugie – to nie jest nasz problem na dzisiaj. Przecież pan nie ma nawet duszności. Proszę nie budować najczarniejszych scenariuszy. One naprawdę nie muszą się zdarzyć”. Taka odpowiedź to skorzystanie z przywileju terapeutycznego w jego klasycznej formie – mówię prawdę, ale ponieważ widzę, że w tym momencie przekazanie jej pacjentowi w pełnej wersji najprawdopodobniej pogorszy jego stan, nie uciekając się do kłamstwa, po prostu nie przekazuję mu tej prawdy w całości. Trzeba pamiętać o zasadzie, aby niepomyślnej informacji zawsze towarzyszyło adekwatne wsparcie. I nie ma tu znaczenia, czy ta niepomyślna informacja wychodzi od personelu medycznego, czy od samego pacjenta.

  

 Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy trudno na przykład zmniejszyć dojmującą duszność czy inną trudną do opanowania dolegliwość potęgującą cierpienie chorego, a co za tym idzie, również jego lęk. Co można wtedy zrobić?

  

 Jeśli zastosowaliśmy wszystkie dostępne metody leczenia objawowego i uśmierzenie trudnych do zniesienia dla pacjenta objawów nie powiodło się, możemy zaproponować mu wprowadzenie go w stan tak zwanej sedacji paliatywnej. Czynimy to w porozumieniu z pacjentem i jego bliskimi. Sedacja paliatywna polega na zastosowaniu leków sedatywnych, które powodują kontrolowane ograniczenie świadomości chorego, proporcjonalnie do potrzeby łagodzenia cierpienia, które trudno opanować w inny sposób.

 Ciekawie na temat sedacji wypowiadał się Pius XII. Dla niego ważne było, aby pacjent do końca zachował możliwość dokonywania aktów moralnych, które sam rozumiałbym nie tylko w wymiarze czysto religijnym, ale również jako możliwość przeżywania bliskości i czułości z najbliższymi i w ogóle jako wszystko to, co wiąże się z kondycją ludzką. Pius XII uznał jednak sedację za dopuszczalną, oczywiście pod pewnymi warunkami.

  

 Bywają pacjenci, którzy – mimo umęczenia chorobą – nie korzystają z możliwości sedacji. Dlaczego?

Rzeczywiście są pacjenci, którzy – mimo że w ich wypadku uzasadnione jest skorzystanie z sedacji paliatywnej – świadomie z niej rezygnują. Chcą do końca zachować pełną świadomość. W wypadku części z nich wynika to z przekonań religijnych – człowiek wierzący chce na przykład ofiarować swoje cierpienie w jakiejś ważnej intencji.

  

 Czy to możliwe, że Pan Bóg oczekuje od nas takiej ofiary?

  

 Od dawna istnieje w Kościele przeświadczenie, że człowiek ma prawo ofiarować swoje cierpienie w ważnej dla niego intencji. I jeżeli robi to świadomie, jest to wielka wartość. Fundamentalnie nie zgadzam się jednak z ludowym przekonaniem głoszącym: „Kogo Pan Bóg kocha, temu krzyżyki zsyła”. Ks. Tischner twierdził, że cierpienie raczej nie uszlachetnia, a jeśli ktoś mi mówi z pozycji zdrowego kaznodziei: „Złącz swe cierpienia z cierpieniem Chrystusa”, mam mu ochotę opowiedzieć historię o wężu, czyli: ssspie...

 Dziś zauważalna jest tendencja do uciekania od jakiegokolwiek dyskomfortu. Wielu nadużywa leków, aby się go pozbyć. Gdybym był zdrowy, nie odważyłbym się formułować tego typu sądów. Dopowiem więc, że sam prawdziwe cierpienie rozumiem jako ogromny, dojmujący ból. Jeśli taki przyjdzie, wcale nie wiem, czy będę potrafił ofiarować go Bogu. Tym bardziej że, teologicznie rzecz ujmując, to nie my mamy łączyć własne cierpienie z cierpieniem konającego na krzyżu Chrystusa – to On przez bliskość z nami uczestniczy w naszym cierpieniu.

 ZOBACZ WIĘCEJ:

Żyćaż do końca. Instrukcja obsługi choroby ks. Jan Kaczkowski, Katarzyna Jabłońska

Zdrowi, ale też chorzy – czyli bliscy chorego Niezbędnik dla bliskich chorego

Zdrowi, ale też chorzy – czyli bliscy chorego

Niezbędnik  dla bliskich chorego

 1. Dla człowieka chorego obecność i pomoc jego bliskich są rzeczą bezcenną, chociaż nie zawsze potrafi to wyrazić.

 2. Bliscy chorego powinni znać twarde dane o jego aktualnym stanie i rokowaniach, a także zdobyć jak największą wiedzę o chorobie i możliwościach leczenia.

3. Towarzysząc choremu człowiekowi, trzeba przede wszystkim poznać jego potrzeby i możliwości, a nie realizować własne pomysły leczenia.

 4. Człowiekiem, który dowiaduje się, że choruje na ciężką, a może śmiertelną chorobę, targają silne emocje. Ważne, żeby mógł je wyrażać. Choroba i rokowania nie mogą być tematem tabu.

 5. Warto zadbać o to, aby we wszystkich konsultacjach lekarskich towarzyszyła choremu bliska osoba. Stres sprawia, że wiele ważnych informacji może umknąć jego uwadze.

 6. Otoczenie chorego troskliwą opieką wiąże się z koniecznością przekonstruowania sposobu życia opiekujących się nim, a także ze zmianą funkcjonowania jego rodziny.

 7. Bliscy chorego, opiekujący się nim, muszą nauczyć się respektować własne ograniczenia, ładować swoje akumulatory i korzystać z pomocy innych. Jeśli tego nie zrobią, sami będą potrzebowali pomocy specjalistów.

8. Absolutnym nieporozumieniem jest wyręczanie chorego we wszystkim i wyłączenie go z codziennego życia – przeciwnie, warto go aktywizować, zwłaszcza w życiu rodzinnym.

 9. Bywają sytuacje, kiedy trzeba zaprzestać walki z chorobą, bo kontynuowanie terapii przynosi więcej bólu niż korzyści. Zgodzenie się na to nie oznacza, że porzucamy swojego chorego.

 10. Jeśli stan chorego się pogarsza, najlepsze, co można dla niego zrobić, to zwrócić się do poradni medycyny paliatywnej lub hospicjum. Te placówki zapewnią mu pomoc, jakiej rodzina nie jest zazwyczaj w stanie udzielić.

ZOBACZ: Żyć aż do końca. Instrukcja obsługi choroby ks. Jan Kaczkowski, Katarzyna Jabłońska

Strach przed pampersem

Żyć aż do końca. Instrukcja obsługi choroby ks. Jan Kaczkowski, Katarzyna Jabłońska

Fragment:

W ciężkiej chorobie dla wielu bardzo trudnym doświadczeniem jest konieczność zależności od innych w sprawach dotyczących fizjologii. Niemożność pójścia o własnych siłach do toalety czy umycia się niejeden chory odbiera jako coś wręcz upokarzającego.

Tu ogromną rolę do odegrania ma personel medyczny i bliscy chorego – ich takt i delikatność. Należy zadbać o to, żeby pacjenta nie krępowało na przykład to, że ma wymioty albo biegunkę i co pół godziny oddaje stolec, a to sprawia, że trzeba mu zmieniać pampersa, myć, przebierać. To nie jego wina. Niedopuszczalne jest, aby jeszcze miał się denerwować, że takiej pomocy potrzebuje. Jest już i tak dostatecznie wymęczony. Może sam traktuję to tak otwarcie, ponieważ teraz w czasie choroby codziennie ktoś pomaga mi w tak intymnych czynnościach, jak ubieranie się czy toaleta. Ale muszę przyznać, że początkowo było to dla mnie bardzo trudne. Rodzice – bo to głównie oni są tymi sprawami obciążeni – przekonywali, że to naturalne i żebym się nie wygłupiał, nie robił problemu.

 Jakoś się przyzwyczaiłem, ale nadal pewne sytuacje są dla mnie niezwykle trudne, na przykład kwestia – za przeproszeniem – gówna. Najprostszego gówna, którym nie w pełni sprawny człowiek, jakim byłem po operacjach, czasem się umaże. Bardzo nie lubię, kiedy w takich sytuacjach muszę prosić o pomoc. Jest mi strasznie niezręcznie. I choćby mama zapewniała mnie pięćset razy, że to dla niej żaden problem, że robiła to trzydzieści kilka lat temu, więc może i teraz – jest to dla mnie diabelnie trudne. Wyobraź sobie teraz w takiej sytuacji człowieka, który ma problem z nagością, w którego domu nie okazywano sobie czułości. Bliskość nie czyni takich sytuacji nadzwyczaj komfortowymi, ale sprawia, że człowiek nie czuje się nimi upokorzony czy poniżony. Muszę jednak przyznać, że zręczniej się czuję, kiedy w takich sytuacjach pomaga mi ojciec, nie tylko dlatego, że jest mężczyzną, ale on to robi tak szorstko i zamaszyście, że ten ból i dyskomfort zakrywają wstyd (śmiech). Tata – powiedziałbym – wyciera mnie do imentu.

 Jeszcze jedno zwierzenie: kiedy w szpitalu podłączono mi kroplówkę z relanium – a nie miałem zainstalowanego cewnika i strasznie mi się chciało siku – to zamiast poprosić o pomoc, sam zwlokłem się z łóżka, żeby pójść do nieodległej toalety. Na szczęście nakryły mnie pielęgniarki, które zobaczyły, że dosłownie słaniam się na nogach, odprowadziły do łóżka i... założyły mi pampersa. Być może to, że nie poprosiłem wtedy o pomoc, wynikało z podświadomego lęku przed tym pampersem. Pierwsze siku w pampersa to straszna rzecz, ale jeszcze gorzej, kiedy tego pampersa nie ma, a człowiek nie jest w stanie zapanować nad potrzebą fizjologiczną. Zdarzyło mi się i to. Opowiadam o tych niespecjalnie chlubnych rzeczach, żeby zachęcić chorych do korzystania właśnie na przykład z pampersów czy pieluchomajtek, które w pewnych newralgicznych sytuacjach pomagają w miarę komfortowo funkcjonować. I po to, by pokazać, że choroba ma swoje prawa, które zazwyczaj są dla nas, chorych, przykre, ale też nie należy ich demonizować. Wielu z nas przecież nie będzie musiało tego pampersa nosić stale.

  

 Analizując różne skutki uboczne chemioterapii, mówiłeś, że niektóre z nich mogą wystąpić również przy okazji radioterapii, która też jest dość częstym sposobem leczenia chorób nowotworowych.

  

 To prawda, ale w przypadku radioterapii skutki uboczne mają jednak inne podłoże. Przede wszystkim radioterapii – czyli naświetleniu komórek nowotworowych za pomocą promieniowania jonizującego, w tym wypadku promieniowania X o wysokiej energii – poddawany jest ograniczony obszar ciała chorego. Dzięki temu naświetlanie działa tylko na komórki nowotworowe, a nie, jak to jest w wypadku chemioterapii, również na te zdrowe. Tkanki znajdujące się obok obszarów poddawanych promieniowaniu są dokładnie zabezpieczane odpowiednim systemem ochronnym. Chory zaś umieszczany jest w polu działania specjalnej maszyny wytwarzającej promieniowanie, która często wygląda dość kosmicznie. Pokazywaliśmy ją na moim vlogu „Smak życia” (Boska TV) w odcinku Na trakcie nuklearnym. Ja, ponieważ miałem naświetlaną część głowy, musiałem nakładać specjalną maskę.

 Na szczęście sama radioterapia jest bezbolesna. Całkowita dawka napromienienia jest rozłożona na okres od jednego do kilku tygodni. Oprócz tych skutków ubocznych, o których wspominałem już wcześniej, mogą niekiedy pojawić się zmiany skórne w postaci zaczerwienień, które łuszczą się i swędzą. Ja sam nie miałem podczas radioterapii, zarówno tej aplikowanej mi w Polsce, jak i tej w Szwajcarii, żadnych problemów ze skórą, ale widziałem osoby, których skóra wyglądała jak po oparzeniu i mocno się łuszczyła. To wszystko zagoi się jakiś czas po zakończeniu radioterapii. Warto jednak pamiętać, aby naświetlane miejsca chronić przed słońcem. I to nie tylko podczas trwania radioterapii, ale też po jej zakończeniu. Niektórzy skarżą się również, że podczas radioterapii pojawiają się u nich trudności z przełykaniem. Są to zwykle osoby, którym naświetlano okolice szyi, gardła albo klatki piersiowej. Istnieją lekarstwa łagodzące te dolegliwości.

  

 Dolegliwością, która znacznie obniża jakość życia w chorobie, jest także duszność, czyli subiektywne odczucie braku powietrza. Oddychanie to naturalny odruch – wykonując wdech i wydech, nawet o nich nie myślimy. Do czasu, kiedy właśnie pojawia się duszność. Co ją najczęściej powoduje i jakie są sposoby jej niwelowania?

  

 Pojawienie się duszności może mieć różne przyczyny. Dotyka ona nie tylko tych, którzy cierpią na choroby płuc, czyli na przykład na rozedmę płucną, astmę oskrzelową czy nowotwór płuc albo SLA. Duszność może być skutkiem chorób serca i układu krążenia, skrzywienia kręgosłupa, a także mieć charakter psychogenny. Może się ona pojawić również wtedy, kiedy ogólny stan pacjenta jest ciężki. Oczywiście istnieją sposoby niwelowania duszności, ale nie są one tak wyrafinowane jak te stosowane w wypadku bólu. W naszym hospicjum pacjentom z dusznością podajemy nieduże, stopniowo zwiększane w razie potrzeby dawki morfiny. To zmniejsza duszność i ułatwia oddychanie. W hospicjum, gdzie nie stosuje się wentylacji mechanicznej – jak to dzieje się w szpitalu – tlen podaje się przez koncentratory.

 Warto wiedzieć, że duszność bardzo często skorelowana jest ze stanem psychicznym i bywa „samosprawdzającą się obawą”: boję się, że będę się dusił, więc coraz szybciej i płyciej oddycham, biorę coraz mniej powietrza i w rezultacie zaczynam się dusić. Im więcej spokoju, ciszy, bliskości oraz poczucia bezpieczeństwa, że w razie pojawienia się czy nasilenia duszności chory otrzyma pomoc – tym większe prawdopodobieństwo, że łatwiej będzie ją opanować. Czasem wystarczy włączenie koncentratora tlenu i podanie bardzo niskiej dawki. Już sam fakt podania tlenu i informacja w rodzaju: „Podkręciłem troszkę, tlenu jest więcej, będzie spokojniej” – często pomaga. Skuteczne w niwelowaniu duszności jest także podawanie leków przeciwlękowych.

 Dobrze jest też zastosować proste sposoby, które mogą złagodzić odczuwanie duszności. Pomóc tu może ułożenie chorego w pozycji półsiedzącej – dobrze jest, aby był wsparty na poduszkach albo leżąc, opierał się na łokciach. Dzięki temu odciążone będą mięśnie oddechowe. W chwili nasilania się duszności – jeśli to możliwe – warto jest otworzyć okno albo puścić na twarz chorego strumień powietrza wytwarzany przez zwykły wentylator. Bardzo ważna jest praca z oddechem, czyli ćwiczenia oddechowe i relaksacyjne, na przykład dmuchanie przez słomkę do butelki, żeby zwiększyć wydolność płuc, albo dmuchanie w papierową torebkę, pomagające uregulować oddech. Tu pomocne też bywa wsłuchiwanie się w jednostajny szum koncentratora tlenu, w to: puf... puf... puf...

  

 Specjaliści podpowiadają również, że pomóc tu może skupienie uwagi na przykład na lekturze, muzyce, filmie, rozwiązywaniu krzyżówki. Wówczas łatwiej odwrócić uwagę od dokuczającej nam duszności, nie koncentrować się na niej, co – jak mówiłeś – zazwyczaj jeszcze ją nasila.

  

 W opanowywaniu duszności sporo można zdziałać medycznymi metodami, ale tu niezwykle istotna jest psychika. Dlatego ważne są takie – wydawałoby się – drobiazgi, jak zapewnienie choremu dobrego widoku. Czasem wystarczy odwrócić łóżko w drugą stronę, żeby chory mógł patrzeć na zieleń drzew za oknem, a nie na pustą ścianę.

  

 Ty, Janie, na początku choroby leczony byłeś również sterydami.

  

 Człowiek leczony sterydami często wygląda, jakby był napompowany niczym balon. Ja podczas przyjmowania sterydów miałem niepohamowane parcie na żarcie, czasem ku przerażeniu rodziców wymykałem się z domu, żeby jeść. Ta żarłoczność była absolutnie niesamowita. Nie jest to fajne: jesteś gruby, wyglądasz jak miś, nie mieścisz się w swoją sutannę i jest ci ciężko. Przy mojej niepełnosprawności było to dodatkowo uciążliwe: utrudniało poruszanie się, demobilizowało do rehabilitacji. Później na szczęście zazwyczaj się chudnie, ale gwałtowny spadek wagi sprawia z kolei, że robią się rozstępy (działa to dokładnie tak samo jak u kobiet po ciąży). Jasne, że to nie jest przyjemne, ale to są rzeczy, na które po prostu nie ma się wpływu. Powiem szczerze, że gdyby jedynym problem mojej choroby nowotworowej było to, że mam rozstępy na dużych partiach ciała, to chciałoby się powiedzieć: „Mój ty smutku!”. Przeszkadza mi lewostronny niedowład spowodowany chorobą i jej nieustanna gotowość do aktywności. Gdybym za cenę rozstępów na całym ciele mógł się pozbyć tego świństwa, które rośnie mi w mózgu, nie zastanawiałbym się ani przez ułamek sekundy.

 No i zapomniałem powiedzieć, że skutki uboczne sterydów były również przyjemne – nie panowałem nad pewnymi seksualnymi akcjami, nikt mi nie powiedział, że sterydy mogą tak erotycznie pobudzać. Ciekawe, dlaczego uznaje się to za niepożądane skutki uboczne – zwłaszcza że znowu poczułem się jak w liceum (śmiech).

I jeszcze jedna bardzo ważna uwaga: konieczność leżenia w szpitalu, uciążliwe zabiegi i ich skutki uboczne, wyłączenie z życia zawodowego, a często też z rodzinnego sprawiają, że niejeden chory popada w depresję. Jeśli tak się zdarzy, nie trzeba wzbraniać się przed lekami przeciwdepresyjnymi, bo depresja to również choroba. Może ona nie tylko powodować obniżenie nastroju, apatię, zaburzenia snu, a nierzadko myśli samobójcze, ale też wzmagać natężenie odczuwania bólu, czyli w rezultacie negatywnie wpływać na całokształt leczenia.

 Jeden z naszych hospicyjnych pacjentów, pan Tomasz, ojciec obecnie nastoletniego syna, siedem lat temu spadł z dużej wysokości, w wyniku czego doznał porażenia wszystkich czterech kończyn. Dziś wymaga stałej opieki, niewiele bowiem sam jest w stanie zrobić. Kilkakrotnie przebywał w naszym hospicjum z powodu rozległych odleżyn. Przeżył głęboką depresję, chciał zupełnie odciąć się od swojego nastoletniego syna, bo jak sam mi mówił: „Taki ojciec będzie dla niego obciążeniem i powodem do wstydu”. Od pewnego czasu dzięki wózkowi elektrycznemu wychodzi z domu. Ma też niebawem rozpocząć pracę w firmie komputerowej. A kiedy depresja została całkowicie wyleczona, przyznał się synowi, że dla jego dobra chciał go porzucić – syn wkurzył się i wyśmiał ojca. Pan Tomasz ze wzruszeniem opowiedział mi też, że niedawno wybrali się z synem do kina, znajdującego się w centrum handlowym niedaleko ich domu. Kiedy już mieli po seansie wsiadać do windy, syn spostrzegł znajomych zjeżdżających z piętra ruchomymi schodami. Umieścił więc ojca w windzie, a sam pobiegł do nich. Dogonieni nie kryli zdziwienia, kiedy wyjaśnił im, że wraca z ojcem z kina. Wiedzieli przecież, że pan Tomasz jest sparaliżowany. Ich zaskoczenie było jeszcze większe, kiedy otworzyły się drzwi windy i wyjechał z niej pan Tomasz na swoim „elektrycznym koniu”.

Przywołuję tę historię, bo potwierdza ona prawdę, że depresję należy leczyć oraz że nie wolno podejmować ważnych decyzji w sytuacji kryzysu. Ludzie chorujący na depresję, a także przewlekle i ciężko chorzy, którzy jednocześnie borykają się z depresją, w tym stanie nie potrafią adekwatnie ocenić swojego położenia. Wiem, że powtarzanie takiemu choremu: „Daj sobie kilka tygodni, może miesięcy” nie będzie przez niego akceptowane. Jednak życiowe doświadczenie pokazuje, że cierpliwość może przynieść efekt. W sytuacjach wymagających ode mnie biernej cierpliwości, zawsze dobrze działały na mnie opowieści kobiet, które musiały leżeć przez kilka miesięcy, często w określonej pozycji, by zawalczyć o swoje zagrożone, jeszcze nienarodzone dziecko. Pojedyncze dni wloką się niemiłosiernie, ale kiedy minie tydzień, dwa i mamy perspektywę zmiany na lepsze, wówczas łatwiej znosić trudy.

ZOBACZ CAŁOŚĆ: Żyć aż do końca. Instrukcja obsługi choroby ks. Jan Kaczkowski, Katarzyna Jabłońska

Dlaczego inne diety kiedyś były skuteczne, a teraz przestały działać?

Na podstawie: Sprawny metabolizm dla bystrzaków>>>

Być może w przeszłości udało Ci się zrzucić pożądaną liczbę kilogramów tuż przed corocznym spotkaniem klasowym. Później jednak nadeszły wakacje i wypadłaś/wypadłeś z rytmu albo coś sobie zrobiłaś/zrobiłeś, przez co siłownia poszła w odstawkę, a może po prostu życie stało się bardzo gorączkowe i znowu zaczęłaś/zacząłeś przybierać na wadze (może nawet więcej niż pierwotnie).

Brzmi znajomo? Może obiły Ci się o uszy również pojęcia efekt jo-jo albo dieta jo-jo, ponieważ prawda jest taka, że naprzemienne chudnięcie i tycie stało się nieodłącznym elementem cywilizacji Zachodu.

Gdziekolwiek spojrzeć, wszędzie widnieją reklamy planów dietetycznych lansowanych przez sławnych ludzi. „Jeżeli ona może tak wyglądać, to ja też”. Celem tych diet jest wyszczuplenie Twojego ciała, rzadko jednak brane są pod uwagę kwestie zdrowotne. Zbytnio ograniczająca dieta uniemożliwia przyjęcie bazującego na zdrowych zasadach podejścia do pożywienia. Taki plan może być skuteczny przez krótki czas, w przyszłości jednak odbije się na Twojej kondycji i wprawi Twoją wagę w szalone wahania, z którymi będziesz borykać się przez resztę życia.

Czytasz tę książkę, ponieważ chcesz wprowadzić w swoim życiu długotrwałe zmiany, prawda? Żadne doraźne rozwiązania (które w rzeczywistości nie istnieją) nie są skuteczne. Opisywany tu plan poprawy metabolizmu ma pomóc Ci osiągnąć cel w realny sposób, małymi kroczkami.

LUDZKI HORMON WZROSTU: FONTANNA MŁODOŚCI?

Ludzki hormon wzrostu (somatotropina; ang. human growth hormone — HGH) jest wytwarzany w przysadce mózgowej w fazie dzieciństwa i dojrzewania. Od mniej więcej 20. roku życia hormon ten jest produkowany w coraz mniejszych ilościach. Somatotropina w dużym stopniu reguluje metabolizm. Hormon ten:

 Pobudza wzrost i rozwój tkanek.

 Zwiększa masę mięśniową.

 Wykorzystuje zapas glukozy do uzyskiwania energii, przez co zmniejsza ilość komórek tłuszczowych.

 Wzmacnia naczynia krwionośne i zwiększa ilość kolagenu, dzięki czemu skórawygląda młodziej.

Produkcję syntetycznego hormonu wzrostu rozpoczęto w latach 50. XX wieku i wykorzystywano do leczenia dzieci cierpiących na niedobór somatotropiny wynikający z wrodzonej mutacji genetycznej. Obecnie jednak jest on uznawany za nielegalny środek dopingowy stosowany przez sportowców do zwiększenia masy mięśniowej (jest to jeden ze środków, o których stosowanie został oskarżony Lance Armstrong, przez co pozbawiono go między innymi wszystkich zwycięstw w Tour de France). Jest również lekiem przepisywanym nielegalnie kobietom pragnącym wyglądać młodziej i szczuplej.

Niestety, mimo że HGH powoduje wzrost masy mięśniowej, nie udowodniono jednoczesnego przyrostu siły. Do tego syntetyczna somatotropina wykazuje pewne skutki uboczne, takie jak insulinooporność, zwiększona zachorowalność na cukrzycę, a nawet zwiększone ryzyko nowotworów. Być może prawda jest taka, że syntetyczny ludzki hormon wzrostu „oszukuje” Matkę Naturę i w rzeczywistości skraca życie.

Nie da się zmienić wytwarzania HGH za pomocą diety. W dorosłym życiu człowieka większość somatotropiny jest wydzielana podczas snu. Kolejny dowód na to, że siedem godzin snu wpływa korzystnie na metabolizm.

Organizm na diecie

Uwierz mi, wiem, jak kusząca jest wizja sięgnięcia po książkę obiecującą schudnięcie o 10 kilogramów w ciągu dwóch tygodni. Z każdej strony bombardują Cięreklamy ukazujące transformacje osób stosujących najnowsze plany dietetyczne.

Zmiany te nie trwają wiecznie. Są to jedynie doraźne rozwiązania, które zaszkodzą Twojemu zdrowiu oraz możliwości schudnięcia, poprawy metabolizmu i długiego, szczęśliwego życia.

NIEBEZPIECZNA DIETA HCG

Dieta ograniczająca spożycie kalorii oraz posiłkująca się hormonami wspomagającymi odchudzanie — brzmi jak znakomite połączenie, prawda? Przemyśl to jeszcze raz. Gonadotropina kosmówkowa (ang. human chorionic gonadotropin — HCG) jest hormonem wytwarzanym w normalnych okolicznościach podczas ciąży. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych dopuścił ten hormon do stosowania w leczeniu bezpłodności, jednak jego sprzedaż do celów odchudzających jest nielegalna.

Dieta HCG opiera się na spożywaniu zaledwie 500 kalorii dziennie pochodzących z takich produktów jak ekologiczne mięso, warzywa i ryby (zapomnij o jakimkolwiek nabiale, węglowodanach czy alkoholu) przy wsparciu zastrzyków hormonalnych. Jeżeli osoba na diecie zje coś niedozwolonego, powinna przez 24 godziny spożywać wyłącznie jabłka i wodę. Teoretycznie HCG pomaga zwalczyć głód i jednocześnie spalać tkankę tłuszczową. Towarzyszący temu gwałtowny spadek masy ciała jest jednak bardzo groźny dla metabolizmu. Może spowodować poważne ubytki mięśni i kości, a także zakłócenie równowagi wodno-elektrolitycznej — nawet ze skutkiem śmiertelnym. Nie wspominając o tym, że po zakończeniu tak ograniczającej diety po prostu wrócisz do dawnych nawyków. Gdy już tak się stanie — nie tylko z powodu zaburzonej przemiany materii szybko powrócisz do dawnej wagi — organizm zwykle zaczyna magazynować jeszcze większy zapas energii, niepewny, kiedy znowu postanowisz go jej pozbawić.

Dieta to ilość i jakość jedzenia spożywanego przez Ciebie codziennie. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat termin dieta stał się synonimem restrykcyjnego planu odchudzania, w którym nieodmiennie musisz zrezygnować z ulubionych potraw

lub który demonizuje pewne grupy pokarmów, takie jak tłuszcze czy węglowodany.

W związku z tą nową definicją diety pojawia się kilka problemów:

 Ograniczenie określonych typów pożywienia prowadzi do mnóstwa negatywnych zjawisk (opisanych na początku rozdziału).

 Jeżeli zupełnie zrezygnujesz z ukochanych potraw, zwiększysz prawdopodobieństwo, że w przyszłości do nich wrócisz i zaczniesz się nimi przejadać.

 Tworzysz niezdrowe relacje z żywnością. Zamiast myśleć o niej jak o paliwie, traktujesz ją jedynie jako środek do zgubienia lub zyskania kilku kilogramów.

Zaczynasz ciągle i obsesyjnie myśleć o tym, co zjadasz, wszelkie sytuacje związane z pożywieniem wywołują u Ciebie nerwowość i pozwalasz, żeby jedzenie zaczęło rządzić Twoim życiem.

 Na poziomie fizjologicznym podczas ograniczania kalorii zmienia się biochemiaTwojego organizmu.

Wraz z chudnięciem maleje również zapotrzebowanie kaloryczne organizmu.

Jeżeli ważysz 90 kilogramów, musisz spożywać codziennie około 1600 kalorii, żeby zacząć zrzucać wagę. Jednak już przy 70 kilogramach potrzebujesz 1400 kalorii dziennie, żeby myśleć o systematycznym odchudzaniu. Im mniej ważysz, tym mniej kalorii spalasz w stanie spoczynku. Jednym z powodów tego stanu rzeczy jest to, że wraz z chudnięciem zmienia się sposób kurczenia się włókien mięśniowych, przez co spalają one mniej kalorii niż u osoby ważącej przez całe życie 70 kilogramów.

Gdy nie jest się w stanie zrzucić kolejnych kilogramów, lepiej zmniejszyć liczbę kalorii w diecie lub zwiększyć aktywność fizyczną, niż zabrać się za restrykcyjnądietę. W rozdziale 3. nauczysz się szacować szybkość przemiany materii lub spalanie

kalorii, a także poznasz bardziej zaawansowane metody określania liczby kalorii,jaką należy spożywać, aby chudnąć.

Karuzela wagi

Gdy osiągniesz zamierzoną wagę, powinno być już z górki, prawda? Nie za bardzo.

Najczęściej utrzymanie wagi jest znacznie trudniejsze od samego odchudzania:

 Odmawiałaś/odmawiałeś organizmowi zbyt wielu rzeczy naraz, żeby móc w tym stanie długo wytrzymać.

 Po zakończeniu restrykcyjnej diety znacznie podnosi się stężenie greliny. Badania pokazują, że mózg jest zaprogramowany w taki sposób, aby jeszcze bardziej emocjonalnie reagować na zakazane potrawy po przeżyciu diety ograniczającej.

Naukowcy odkryli, że rejony mózgu odpowiedzialne za odczuwanie przyjemności wykazują podwyższoną aktywność na widok słodkich lub tłustych produktów.

Być może więc nie będziesz w stanie odmawiać sobie jedzenia tak skutecznie jak przedtem.

 Wszystkie hormony w organizmie są przystosowane do pierwotnej nadwagi, dlatego aktywnie „dążą” do tego, aby ją przywrócić. Z tego powodu powolne, stopniowe chudnięcie ma większe szanse na długoterminowy sukces — dajesz hormonom czas na dostosowanie się do nowej wagi ciała.

Ciężko stwierdzić, jak długo utrzymuje się taki stan osłabienia po zakończeniu restrykcyjnej diety, eksperci sądzą jednak, że może to trwać latami. Nie oznacza to wcale, że nie da się przez ten czas utrzymać nowej wagi, ale jest to znacznie trudniejsze zadanie. Przyznanie się do tego jest pierwszym krokiem do realizacji podejmowanych zmian. Potężny wpływ na wyskoczenie z karuzeli wagi ma zmiana sposobu myślenia o spożywanym przez siebie jedzeniu.

Czas zerwać ze złymi nawykami

Trudno powiedzieć, które nawyki wywodzą się z genów, a które ze środowiska, ale obydwa rodzaje wpływają na Twoją przemianę materii. Być może dorastałaś/dorastałeś w rodzinie, której członkowie należeli do Klubu Czystego Talerza, a Twoi rodzice lub rodzeństwo mieli nieustannie „dietę”. Badania sugerują, że niektórzy  ludzie mają w genach zakodowaną chęć do spożywania wysokokalorycznych potraw. Otacza Cię również wiele restauracji i barów szybkiej obsługi, a w większości sytuacji towarzyskich związanych z jedzeniem coraz trudniej unikać tego typu pożywienia i przeprogramować się psychologicznie.

Przestawić swoją mentalność — łatwiej powiedzieć, niż zrobić. Im bardziej jednak skupiasz się na swoim wyglądzie i nastroju, a nie wyłącznie na cyferkach pokazywanych przez wagę, tym łatwiej rozumiesz długofalowe korzyści płynące z zoptymalizowania metabolizmu w zdrowy sposób.

Postawiłam sobie za cel, żebyś po zakończeniu lektury tej książki wiedziała/wiedział:

 jak ustanawiać realne cele zarówno krótko-, jak i długoterminowe;

 jak należy myśleć o odchudzaniu oraz co oznacza zdrowy tryb życia;

 jakie są praktyczne czynności pozwalające osiągnąć sukces już z właściwym nastawieniem psychicznym;

 jakie powziąć działania związane ze zmianami diety i aktywności fizycznej, pozwalające na uzyskanie długotrwałej poprawy metabolizmu! 

ZOBACZ CAŁOŚĆ: Sprawny metabolizm dla bystrzaków>>>