NIEŻYT NOSA, nazywany popularnie
katarem, to stan, w którym na skutek odczynu zapalnego obejmującego błonę
śluzową nosa dochodzi do gromadzenia się w nim nadmiernej ilości
wydzieliny upośledzającej jego drożność, powodującej kichanie, a często
także prowadzącej do utraty lub osłabienia węchu i smaku. Katar jest
bardzo częstym objawem współistniejącym z wirusowymi lub bakteryjnymi
infekcjami górnych dróg oddechowych. Jest wręcz nieodzownym objawem
przeziębienia, towarzyszy też zapaleniu zatok przynosowych. W zależności
od przyczyny wydzielina z nosa może być:
• śluzowa, bezbarwna, często
wodnista, co świadczy o infekcji wirusowej górnych dróg oddechowych lub
alergicznym nieżycie nosa;
• gęsta, ciemna (często
zielonkawa), pojawiająca się wraz z ustępowaniem objawów
przeziębienia; • ropna, żółtawa,
a nawet brunatna (w połączeniu z pogorszeniem samopoczucia oraz
uczuciem „napierającego” bólu głowy w okolicy czołowej), będąca
najprawdopodobniej objawem zapalenia zatok przynosowych. Specyficzną postacią
nieżytu nosa jest tzw. katar polekowy. Jego przyczyną jest nadużywanie podczas
kataru leków obkurczających naczynka krwionośne w nosie, co powoduje
rozregulowanie funkcji wydzielniczych błony śluzowej nosa. Początkowym efektem
jest wysuszenie błony śluzowej, a następnie nadprodukcja wydzieliny po
zaprzestaniu przyjmowania leków. Skłania to chorego do ponownego aplikowania
leku, co zapoczątkowuje tzw. mechanizm błędnego koła. Dlatego czas stosowania
takich preparatów powinien być ograniczony do niezbędnego minimum (według
zaleceń producenta). Postępowanie
terapeutyczne w nieżycie nosa można podzielić na leczenie objawowe, mające
za zadanie zmniejszenie nasilenia kataru i złagodzenie dolegliwości, oraz
leczenie przyczynowe, zarezerwowane dla infekcji bakteryjnych lub kataru
o podłożu alergicznym.
Preparaty przeznaczone do
stosowania zewnętrznego w terapii nieżytu nosa Podstawą objawowego leczenia nieżytu nosa
jest stosowanie preparatów bezpośrednio do nosa w postaci kropli, maści
czy inhalacji. Znalazły tu zastosowanie dostępne bez recepty preparaty
z solą (głównie morską) do nawilżania i płukania nosa. Wśród nich
można wyróżnić preparaty zawierające izotoniczny lub hipertoniczny roztwór soli
morskiej. Preparaty izotoniczne służą głównie do oczyszczania i nawilżania
nosa, ułatwiają w ten sposób oddychanie. Preparaty hipertoniczne,
w których stężenie soli przewyższa fizjologiczne, skuteczniej usuwają
wydzielinę, powodując także częściowe obkurczenie błony śluzowej nosa,
zmniejszenie obrzęku i przekrwienia. Mogą jednak wywoływać uczucie dość
przykrego miejscowego drażnienia.
W przypadku gęstego kataru pomocna jest irygacja nosa i zatok
polegająca na wprowadzaniu do przewodów nosowych roztworu soli fizjologicznej.
Po przechyleniu głowy na bok odpowiednią ilość roztworu wprowadza się (przez
specjalny lejek lub gruszkę) do jednego otworu nosowego, tak by wypływał
drugim. Zabieg udrażnia nos i odtyka ujścia zatok przynosowych,
a jednocześnie oczyszcza i nawilża błonę śluzową.
W celu zwiększenia działania
nawilżającego i przeciwzapalnego można wymieszać roztwór soli
fizjologicznej z naparem z kwiatów nagietka w proporcji
1 : 1. Płaską łyżkę stołową kwiatów zalać ½ szklanki wrzącej
wody, utrzymywać pod przykryciem 20 minut, przecedzić. W aptekach dostępne są gotowe preparaty
ułatwiające dawkowanie i stosowanie roztworów do płukania nosa,
np. Sinus Rinse (NeilMed Pharmaceutical Inc.). Duże znaczenie
w terapii kataru ma regularne wydmuchiwanie nosa w odpowiedni sposób.
Przede wszystkim nie powinno się próbować opróżnić obu otworów nosowych
równocześnie, istnieje bowiem ryzyko przemieszczenia się wydzieliny do ucha
środkowego. Należy oczyszczać jedną dziurkę, a następnie drugą, jednak
niezbyt mocno, by nie uszkodzić błony śluzowej nosa. Natomiast powstałe
w wyniku oczyszczania nosa podrażnienia, mikrourazy czy suchość błony
śluzowej można zmniejszyć, smarując delikatnie uszkodzone miejsca (3 razy
dziennie) następującymi preparatami:
• Sinulan Rinobalsam
(Walmark), w postaci maści do nosa, zawierający kompleks olejowy:
słonecznikowy, kukurydziany, sezamowy, z nasion makadamii, oliwę
z oliwek oraz olejek majerankowy poprawiający (przywracający) prawidłową
wilgotność błony śluzowej nosa oraz wspomagający procesy jej regeneracji;
Rinopanteina (DMG ITALIA
SRL), maść zawierająca witaminę A, D-pantenol i hydrolizat białkowy
z owsa zwyczajnego;
• Nozoil (Pharmacure Health
Care International AB), wyrób medyczny w postaci aerozolu zawierający olej
sezamowy – preparat ochrania błonę śluzową przewodów nosowych dzięki
właściwościom nawilżającym i jednocześnie natłuszczającym oraz działa
wspomagająco w ich udrażnianiu; stosowanie: rozpylać 1–3-krotnie do
każdego otworu nosowego 3 razy dziennie; według oświadczenia producenta
najlepsze rezultaty uzyskuje się przy co najmniej 10-dniowym stosowaniu; • olej sezamowy tłoczony na zimno
(Ol’Vita). Zioła i preparaty ziołowe odgrywają znaczącą rolę
w udrażnianiu nosa oraz w łagodzeniu objawów nieżytu nosa. Doskonałą
metodą radzenia sobie z katarem są inhalacje z wykorzystaniem olejków
eterycznych (Avicenna Oil). Do wykonania inhalacji można użyć kubka lub
szklanki z bardzo ciepłą, prawie gorącą wodą (należy tylko uważać, by
parowanie nie było zbyt intensywne i nie spowodowało poparzeń lub
uszkodzeń błony śluzowej). Do wody należy wkroplić 3–5 kropli wybranego olejku
eterycznego. Naczynie przykryć zwykłym lejkiem kuchennym, przez którego wąski
otwór należy wdychać parę na przemian każdą dziurką nosa.
Inną metodą jest nalanie do małej
miski 2–3 szklanek odpowiednio gorącej wody i dodanie 5–7 kropli olejku
eterycznego. Następnie należy nakryć głowę ścierką lub ręcznikiem
i wdychać opary mniej więcej przez 10 minut. Na potrzeby inhalacji w nieżycie nosa
można wykorzystywać olejki eteryczne otrzymane z: mięty, eukaliptusa, sosny,
jodły czy majeranku. Należy pamiętać, że stosowanie poszczególnych olejków
eterycznych jest obarczone działaniami niepożądanymi
i przeciwwskazaniami. Inhalol
(PROFARM) to gotowy preparat stanowiący mieszaninę olejków eterycznych
(sosnowego, tymiankowego, miętowego, terpentynowego) do sporządzenia inhalacji
dla dorosłych i dzieci powyżej 7. roku życia. Do naczynia z gorącą
wodą dodać 5–10 kropli preparatu (w zależności od wielkości naczynia)
i wdychać powstające opary. Do inhalacji można wykorzystać specjalne
urządzenia inhalacyjne. Inhalację można również prowadzić, dodając kilka kropli
do gorącej kąpieli. UWAGA! Zastrzeżenia i środki ostrożności
związane ze stosowaniem olejków eterycznych zostały ujęte w podrozdziale
4.3. Osoby nadwrażliwe na olejki
eteryczne powinny wykorzystać do inhalacji napary z kwiatu rumianku lub
liścia szałwii. Dwie łyżki stołowe wybranego surowca zalać 2–3 szklankami
gorącej wody, doprowadzić do wrzenia i przelać do miski, którą należy
przykryć talerzem lub tacą, by uniknąć utraty substancji lotnych. Po pewnym
czasie, gdy para nie grozi już poparzeniem, zdjąć przykrycie, nakryć głowę
ścierką lub ręcznikiem i wdychać opary nosem i ustami przez
5–7 minut. U dzieci warto zastosować inhalator. Olejki eteryczne mogą być również –
z dużą ostrożnością – stosowane u dzieci, jednak ze względu na ich
siłę działania inhalacje nie powinny być zbyt częste i długie. Stosowanie
olejków eterycznych u dzieci najlepiej skonsultować z lekarzem.
Bezpieczniejsze dla dziecka zamiast olejków eterycznych są opisane powyżej napary
ziołowe (z kwiatu rumianku i liścia szałwii). Należy również
pamiętać, że błona śluzowa nosa u dzieci jest bardzo delikatna, dlatego
temperatura inhalacji powinna być odpowiednio niższa. Katar u małych dzieci stanowi duży
problem, ponieważ nieżyt nosa utrudnia niemowlętom ssanie. Ponadto większość
stosowanych w tym przypadku preparatów posiada ograniczenia wiekowe.
Trzeba tu podkreślić, że obostrzenia wiekowe powinny być bezwzględnie
przestrzegane, a fakt, że wiele substancji w preparatach zalecanych
w nieżycie nosa jest pochodzenia naturalnego, nie może być podstawą do
lekceważenia zaleceń. Przykładem jest
nadwrażliwość niemowląt i dzieci do 3. roku życia na mentol, olejek
miętowy, popularne krople miętowe, a niekiedy nawet herbatkę miętową.
Istnieją udokumentowane przypadki
śmierci niemowląt spowodowanej uduszeniem w wyniku obrzęku krtani po
podaniu (wziewnym, przez skórę w maściach lub doustnie) środków
zawierających mentol. Małe dzieci
wykazują też zwiększoną wrażliwość na inne olejki eteryczne stosowane powszechnie
w nieżycie nosa: eukaliptusowy, szałwiowy, sosnowy, jodłowy, świerkowy,
kamforowy (UWAGA: dawka śmiertelna kamfory dla dziecka to 1 g). Dlatego w trosce o bezpieczeństwo
dzieci podstawą leczenia nieżytu nosa jest stosowanie soli morskiej
w postaci sprayu lub kropli do nosa, co nie tylko nawilża błonę śluzową
noska, lecz także łagodzi podrażnienia i oczyszcza, ułatwiając oddychanie.
Zamiast soli morskiej można wykorzystać odwar z korzenia imbiru. Łyżkę
stołową zmielonego na proszek, suszonego korzenia imbiru (Dary Natury) zalać
szklanką letniej wody, doprowadzić do wrzenia i gotować na małym ogniu pod
przykryciem przez 2 minuty. Odstawić na ½ godziny i przecedzić.
Uzupełnić ilość płynu do objętości pełnej szklanki. Za pomocą spryskiwacza
(np. zwykłej butelki z atomizerem) delikatnie dawkować do noska 3–6
razy dziennie, jednorazowo po 2–3 aplikacje.
Przy nieżycie nosa u noworodków można zastosować maść majerankową
(Elissa), którą bardzo delikatnie smaruje się wyłącznie przednią część jamy
nosowej 2–3 razy dziennie. Nie należy wprowadzać preparatu do otworów nosowych
ze względu na działanie drażniące składników olejku oraz możliwość hamowania
pracy aparatu rzęskowego błony śluzowej przez podłoże maściowe. Ponadto
konieczne jest systematyczne usuwanie wydzieliny za pomocą specjalnego
aspiratora, co jest szczególnie ważne przed karmieniem oraz położeniem dziecka
do spania. Na rynku dostępne są gotowe preparaty ziołowe do stosowania
zewnętrznego, zalecane w terapii nieżytu nosa: • Rub-Arom (Hasco-Lek), lek roślinny
w postaci maści, dostępny bez recepty, zawierający m.in. tymol (składnik
olejku tymiankowego), lewomentol (mentol), kamforę (stałą frakcję olejku
pozyskiwaną z cynamonowca kamforowego) – jest stosowany miejscowo do
nacierania klatki piersiowej i pleców w infekcjach górnych dróg
oddechowych przebiegających z katarem, ułatwia oczyszczenie otworów
nosowych z zalegającej wydzieliny. Dawkowanie zalecane przez producenta:
dzieci w wieku 7–12 lat – nacierać skórę pleców i klatki piersiowej
ilością maści odpowiadającą 1 miarce (1,5 g) dołączonej do
opakowania, dzieci od 12. roku życia i dorośli – nacierać skórę pleców
i klatki piersiowej ilością maści odpowiadającą 2 miarkom
(3 g).
• Febricold Aroma (Farmak
JSC), krople do nosa na bazie m.in. olejku z sosny górskiej, olejku
miętowego oraz olejku eukaliptusowego – nawilżają jamę nosową oraz ułatwiają
swobodne oddychanie. Stosowanie: dzieci w wieku 2–12 lat – aplikować 1–2
krople do każdego otworu nosowego 3–4 razy dziennie, osoby dorosłe oraz dzieci
powyżej 12. roku życia – aplikować 2–3 krople do każdego otworu nosowego 3–6
razy dziennie.
• Fitonasal 2ACT (Aboca)
w postaci sprayu do nosa – udrażnia nos i chroni jego błonę śluzową.
Produkt powstał na bazie kompleksów roślinnych zawierających taninę,
polisacharydy, żywice i flawonoidy oraz olejki eteryczne
z eukaliptusa i niaouli, wskazany jest dla dorosłych i dzieci
powyżej 3. roku życia, może być stosowany przez kobiety w ciąży oraz
w okresie karmienia piersią. Sposób użycia: rozpylić 1–2 razy do każdej
dziurki, delikatnie wydmuchać nos, a następnie zaaplikować ponownie.
Produkt jest przeznaczony do częstego stosowania, także przez dłuższy
czas.
• Aromactiv (Aflofarm),
sztyft do nosa z wkładem nasączonym olejkami eterycznymi (m.in. olejkiem
eukaliptusowym, olejkiem miętowym, olejkiem sosnowym) – ułatwia oddychanie
dzięki udrożnieniu otworów nosowych. Po zdjęciu nakrętki należy koniec sztyftu
włożyć kolejno do otworów nosowych i kilkakrotnie głęboko wciągnąć
powietrze. Stosuje się w miarę potrzeby.
• Pneumolan aroma (Labotach
Co. LTD), plaster dla dzieci powyżej 2. roku życia do przyklejania na ubranie –
zawarte w preparacie olejki eteryczne (olejek eukaliptusowy, olejek
miętowy z obniżoną zawartością mentolu i olejek lawendowy) udrażniają
zatkany nos. Po usunięciu warstwy zabezpieczającej plaster umieszcza się
bezpośrednio na ubraniu (np. piżamie) w okolicy klatki piersiowej –
działanie olejków utrzymuje się przez 6–8 godzin, dlatego zaleca się naklejenie
plastra przed pójściem spać. UWAGA: plaster przykleja się na ubranie, nie wolno
go stosować bezpośrednio na skórę.
Zioła i preparaty ziołowe
przeznaczone do stosowania doustnego w terapii nieżytu nosa Należy tu wymienić surowce zielarskie
o działaniu sekretolitycznym, czyli stymulującym komórki błony śluzowej
górnych dróg oddechowych, w tym nosa, do sekrecji (wydzielania) rzadkiej
wydzieliny. Jest to konieczne do uzyskania właściwej konsystencji wydzieliny,
co w efekcie umożliwia prawidłowy ruch rzęsek odpowiedzialny za jej
transport (usuwanie). Do surowców sekretolitycznych należą m.in.:
• korzeń goryczki – czubatą
łyżeczkę zmielonego na proszek korzenia zalać szklanką letniej wody,
doprowadzić do wrzenia, gotować na małym ogniu pod przykryciem przez
5 minut; odstawić na 10 minut, przecedzić; pić 2 łyżki stołowe
ciepłego odwaru kilka razy dziennie; UWAGA: przedawkowany odwar może powodować
nudności i wymioty, nie powinny po niego sięgać osoby cierpiące na
nadkwaśność, może bowiem nasilić objawy;
• korzeń pierwiosnka – łyżkę
stołową korzeni zalać szklanką zimnej wody, powoli doprowadzić do wrzenia
i gotować na małym ogniu przez 5 minut; odstawić pod przykryciem na
kwadrans, przecedzić; pić po łyżce ciepłego odwaru co 2–3 godziny; UWAGA:
często pojawiają się informacje o ubocznym działaniu przetworów z pierwiosnka
– rzeczywiście bardzo duże dawki odwaru (np. picie po szklance kilka razy
dziennie) podrażniają błonę śluzową żołądka i jelit, wywołując nudności,
wymioty oraz biegunkę, jednak w zalecanych dawkach terapeutycznych
surowiec jest bezpieczny w stosowaniu;
• kwiat bzu czarnego – 2
łyżki stołowe kwiatów zalać szklanką zimnej wody, doprowadzić do wrzenia
i utrzymywać na małym ogniu pod przykryciem 3 minuty; przelać do
termosu na kwadrans, przecedzić; pić 2–3 razy dziennie po ½ szklanki bardzo
ciepłego odwaru;
• ziele tymianku – czubatą
łyżkę stołową ziela zalać w termosie 2 szklankami wrzącej wody
i odstawić na 30 minut; po przecedzeniu pić po ⅓ szklanki ciepłego
naparu 2–3 razy dziennie między posiłkami. W aptekach i sklepach
zielarskich dostępne są gotowe preparaty do stosowania doustnego
w nieżycie nosa:
• Nasirus Forte (Phytopharm
Klęka) jest lekiem (dostępnym bez recepty) zawierającym olejek eukaliptusowy,
stosowanym w przeziębieniu i stanach zapalnych górnych dróg
oddechowych, zwiększającym wydzielanie prawidłowego śluzu i powodującym
rozrzedzenie wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych, co ułatwia jej
odkrztuszenie. Dawkowanie: dorośli i dzieci powyżej 12. roku życia – 1
kapsułkę 2–3 razy dziennie. Preparat należy przyjmować ½ godziny przed posiłkiem,
popijając chłodnym płynem, do ustąpienia objawów (zazwyczaj przez tydzień).
Kapsułkę należy połknąć, nie rozgryzając.
Sinulan forte (Walmark)
zawiera wyciągi z: kwiatu bzu czarnego, liścia brodziuszki wiechowatej
(Andrographis paniculata), ziela werbeny, korzenia goryczki oraz kwiatu
dziewanny. Preparat wykazuje działanie wspomagające w przywracaniu
prawidłowego funkcjonowania nosa i zatok przynosowych, wspierając ich
samooczyszczanie. Dawkowanie: dzieci od 6. roku życia i dorośli – 1
tabletka raz na dobę, podczas posiłku.
• Bromelan (Solinea) zawiera
bromelinę, enzym pozyskiwany z ananasa o działaniu mukolitycznym
(rozrzedzającym wydzielinę) oraz ekstrakt z kwiatów bzu czarnego
o działaniu sekretolitycznym. Dawkowanie: dzieci od 6. roku życia – 1 tabletka
2 razy dziennie; dorośli – 2–4 tabletki dziennie. Tabletek nie należy
rozgryzać. Producent zaleca przyjmowanie preparatu co najmniej 45 minut
przed posiłkiem lub minimum 90 minut po posiłku. Wpływ na gęstość
wydzieliny w nosie ma również spożywanie odpowiedniej ilości płynów
(należy wypijać dodatkowo 1–1½ litra płynów dziennie). Warto przygotować sobie
herbatę o działaniu wzmacniającym i witaminizującym.
Na podstawie: Zioław medycynie. Choroby układu oddechowego>>>
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz