Fragment:
ALERGIA jest nadwrażliwością
organizmu na kontakt z określonymi czynnikami środowiskowymi, czyli
alergenami.
W warunkach fizjologicznych
zadaniem układu odpornościowego jest podjęcie działań, które mają chronić
organizm przed szkodliwymi substancjami wnikającymi do niego. Dlatego
u osoby zdrowej, niemającej skłonności do uczuleń, większość z wchłanianych
substancji nie wywołuje żadnej reakcji. Natomiast u alergików układ
immunologiczny reaguje w sposób nadmierny (patologiczny) w stosunku
do potencjalnego zagrożenia i aktywuje zbyt dużą ilość komórek
odpornościowych w odpowiedzi na pojawienie się określonej substancji
(właśnie alergenu) niebędącej zagrożeniem dla zdrowego człowieka,
np. odchody roztocza kurzu domowego. To właśnie dlatego alergię bardzo
często określa się mianem nadwrażliwości.
Skutkiem takiej reakcji organizmu jest powstanie stanów zapalnych, uszkodzenie
tkanek oraz zaburzenia funkcjonowania różnych narządów. Alergia leży u podłoża niektórych chorób
układu oddechowego: alergicznego nieżytu nosa, alergicznego zapalenia zatok,
astmy, alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych. Alergia jest również przyczyną
atopowego zapalenia skóry czy atopowego zapalenia spojówek. ALERGICZNY NIEŻYT NOSA dotyczy 10–30%
populacji świata (tj. około 500–600 milionów osób), w tym około
25% mieszkańców Europy (szacuje się, że w 2020 roku 50% ludzi będzie
chorować na alergiczny nieżyt nosa). Zachorowalność na alergiczny nieżyt nosa
obserwuje się częściej w krajach rozwiniętych, na terenach
uprzemysłowionych oraz u dzieci i młodzieży. Jest to proces zapalny
przebiegający w obrębie błony śluzowej i warstwy podśluzowej nosa w wyniku
kontaktu z alergenem. Reakcję alergiczną rozpoczyna połączenie alergenu ze
swoistymi przeciwciałami (immunoglobuliną E) znajdującymi się na
powierzchni m.in. komórek tucznych błony śluzowej nosa. Komórki te
uwalniają histaminę, a następnie maksymalnie po 15–30 minutach od
narażenia na alergen pojawiają się objawy: kichanie, świąd, wodnisty wyciek
z nosa. W miejscu reakcji alergicznej po pewnym czasie tworzy się
stan zapalny. Alergicznemu nieżytowi
nosa mogą towarzyszyć alergiczne zapalenie zatok, alergiczne zapalenie spojówek
(objawiające się zaczerwienieniem, łzawieniem, światłowstrętem oraz świądem),
bóle głowy, zaburzenia snu, a w ciągu dnia zaburzenia koncentracji,
zmęczenie. U chorych na alergiczny
nieżyt nosa często diagnozuje się inne choroby alergiczne: astmę, alergię
pokarmową, wyprysk atopowy, pokrzywkę. Główne alergeny odpowiedzialne za
pojawienie się alergicznego nieżytu nosa to:
• roztocze kurzu domowego;
• pyłki roślin; • zarodniki grzybów pleśniowych;
• alergeny odzwierzęce (sierść, naskórek,
pot, ślina, mocz);
alergeny występujące
w miejscu pracy (m.in. mąka, lateks). Wyróżnia się również tzw. ALERGIĘ
KRZYŻOWĄ, czyli reakcję organizmu na dwa całkowicie różne alergeny, odrębne
także pod względem sposobu przedostawania się do organizmu (np. alergeny
wziewne i pokarmowe). W przypadku alergii krzyżowej przeciwciała
wytworzone do walki z jednym alergenem reagują również na inną substancję
o podobnej budowie. Alergia krzyżowa może wystąpić m.in. pomiędzy:
• pyłkami leszczyny
a orzechami;
• pyłkami traw
a melonami, arbuzami oraz pomarańczami;
• pyłkami brzozy
a jabłkami, wiśniami, marchwią i selerem. Przykładowo osoby uczulone
na pyłki brzozy nie powinny w czasie pylenia tej rośliny jeść jabłek, gdyż
może to spowodować nasilenie odczynu uczuleniowego. Jabłka jedzone w innym
czasie na ogół nie powodują takich dolegliwości. Należy również pamiętać, że rośliny lecznicze
należące do rodziny Astrowatych/Złożonych (Asteraceae/Compositae), tj. rumianek,
mniszek, krwawnik, arnika, podbiał, jeżówka, mogą u osób nadwrażliwych
także powodować uczulenia. Jeżeli u danej osoby zaobserwuje się reakcję
alergiczną np. na rumianek, to można się u niej spodziewać uczulenia
również na inną roślinę należącą do tej samej rodziny. Objawy uczuleniowe
obejmują na ogół duszność i wypryski skórne. Często dochodzi też do
fotouczulenia, czyli do zwiększonej wrażliwości skóry na działanie
promieniowania słonecznego po zastosowaniu preparatów otrzymanych
z wymienionych roślin. Podobnie
mogą uczulać, choć rzadziej, rośliny lecznicze z rodziny
Selerowatych/Baldaszkowatych (Apiaceae/Umbelliferae), np. arcydzięgiel,
biedrzeniec, lubczyk, kminek, a nawet pietruszka. Alergiczny nieżyt nosa
można podzielić ze względu na czas narażenia na czynnik uczulający na: • sezonowy, gdy chory jest narażony
tylko sezonowo na działanie alergenu, np. pyłki roślin; • całoroczny, gdy występuje stała
ekspozycja na alergen, np. roztocze kurzu domowego. O przewlekłym
alergicznym nieżycie nosa mówi się, gdy podstawowe objawy utrzymują się co
najmniej 4 dni w tygodniu przez co najmniej 4 kolejne tygodnie. Choć w alergicznym nieżycie nosa objawy
pojawiają się głównie ze strony nosa, schorzenie to obecnie uważane jest za
chorobę ogólnoustrojową, pogarszającą jakość życia oraz zmniejszającą wydajność
pracy i nauki. Nieleczony alergiczny nieżyt nosa powoduje utratę jego
podstawowych funkcji: nawilżania, ogrzewania i oczyszczania wdychanego
powietrza. To z kolei może prowadzić do powikłań, tj. zapalenia
zatok, zapalenia ucha środkowego czy rozwoju polipów nosa. W diagnostyce alergii ważną rolę spełnia
wywiad z pacjentem stwierdzający związek między występowaniem alergenu
a pojawieniem się objawów uczuleniowych. Diagnostyce alergii służą również
testy alergiczne. Podstawą leczenia alergicznego nieżytu nosa są leki znoszące
stan zapalny i odczyn uczuleniowy w obrębie nosa: • glikokortykosteroidy
(np. budezonid), podawane donosowo w postaci aerozolu;
• leki przeciwhistaminowe
dostępne obecnie bez recepty, podawane doustnie (cetyryzyna i loratadyna)
lub donosowo (np. azelastyna);
• leki antyleukotrienowe
(montelukast) w postaci tabletek, stosowane gdy alergiczny nieżyt nosa
współistnieje z astmą;
• kromony (kromoglikan),
podawane donosowo w postaci aerozolu, dostępne obecnie bez recepty; • cholinolityki (ipratropium)
w postaci aerozolu donosowego.
W razie uczucia obrzęku
i zablokowania nosa można zastosować leki obkurczające naczynia krwionośne
błony śluzowej nosa i zmniejszające wysięk (w chwili obecnej dostępne
bez recepty), takie jak:
• pseudoefedryna w postaci
tabletek;
• sympatykomimetyki
(np. ksylometazolina, oksymetazolina) w postaci kropli czy aerozolu
donosowego. Potwierdzoną metodą, która może zapobiec pojawieniu się
nadwrażliwości na kolejne alergeny oraz rozwojowi astmy, jest immunoterapia
swoista, zwana popularnie odczulaniem. Metoda ta polega na systematycznym
podawaniu (najczęściej podskórnie) niewielkich, ale stale wzrastających dawek
zidentyfikowanego wcześniej alergenu, na który chory jest uczulony. Ma to na
celu spowodowanie „przyzwyczajenia się” organizmu do alergenu
i zmniejszenie nasilenia objawów alergii.
Bardzo ważne dla osób cierpiących na alergiczny nieżyt nosa jest
unikanie kontaktu z alergenem, np. spacery przy pogodzie bezwietrznej
lub wilgotnej czy utrzymywanie czystości w domu. Ponadto badania wykazały,
że dym papierosowy nasila objawy alergii, dlatego alergicy (nie tylko
borykający się z alergią wziewną) powinni bezwarunkowo zrezygnować
z palenia.
Należy pamiętać o regularnym
wydmuchiwaniu nosa, bowiem zalegająca wydzielina nie tylko utrudnia oddychanie,
lecz także może się stać przyczyną stanu zapalnego, jest bowiem podłożem dla
rozwoju drobnoustrojów. W wyniku
wydmuchiwania nosa, szczególnie u dzieci, dochodzi do powstania mikrourazów
oraz podrażnienia błony śluzowej, którym można zapobiegać (lub złagodzić ich
nasilenie), stosując preparat Nozoil (Pharmacure Health Care International AB)
zawierający olej sezamowy. Należy go rozpylić 1–3-krotnie do każdego otworu
nosowego 3 razy dziennie. Producent zaleca przynajmniej 10-dniowe stosowanie. Ze względu na specyfikę alergii osoby na nią
cierpiące powinny ostrożnie podchodzić do wszelkich kuracji (inhalacje,
kąpiele) na bazie olejków eterycznych, będących mieszaniną silnie działających
substancji, co zostało szczegółowo omówione w podrozdziale 4.3. Dlatego alergicy powinni wykorzystać do
inhalacji napary z kwiatu rumianku lub liścia szałwii. Dwie płaskie łyżki
stołowe wybranego surowca zalać 3 szklankami gorącej wody, doprowadzić do
wrzenia i przelać do niewielkiej miski, którą należy przykryć talerzem lub
tacą, by uniknąć utraty substancji lotnych. Gdy para nie grozi już poparzeniem,
zdjąć przykrycie, nakryć głowę ręcznikiem i wdychać opary nosem
i ustami przez 5–7 minut. U dzieci najlepiej zastosować
inhalator.
Ponadto u dzieci można
wykorzystać odwar z suszonego korzenia imbiru (Dary Natury). Płaską łyżkę
stołową zmielonego na proszek korzenia zalać szklanką letniej wody, powoli
doprowadzić do wrzenia i gotować na małym ogniu pod przykryciem przez
2 minuty. Odstawić na ½ godziny i przecedzić, po czym uzupełnić ilość
płynu do objętości pełnej szklanki. Za pomocą butelki z atomizerem
delikatnie dawkować do noska 3–6 razy dziennie, jednorazowo po 2–3
aplikacje. Na gęstość wydzieliny
w nosie, a co za tym idzie łatwość w jej usuwaniu, ma wpływ
spożywanie odpowiedniej ilości płynów. Dlatego należy zadbać o wypijanie
dodatkowo przynajmniej 1 litra płynów dziennie. Warto w tym celu
przygotować herbatę owocową o działaniu wzmacniającym
i witaminizującym: Składniki:
Sposób przygotowania:
• owoc róży 100 g
• owoc głogu 50 g
• owoc aronii 50 g
• owoc jabłka (suszony)
50 g
Owoce dokładnie wymieszać, 3
czubate łyżki stołowe owoców zalać w termosie litrem wrzącej wody
i odstawić na 30 minut, przecedzić. Wypić ciepły napar porcjami
w ciągu dnia. Owoców nie należy wyrzucać, warto je zjeść po przecedzeniu
lub zmielić, utrzeć z 2–3 łyżkami miodu wielokwiatowego i wykorzystać
jako smarowidło na chleb.
W alergicznym nieżycie nosa
znajdują również zastosowanie dostępne bez recepty preparaty z solą (głównie
morską), stosowane zarówno w celu nawilżenia, jak i płukania nosa.
Preparaty na bazie soli morskiej oraz inne preparaty stosowane w katarze
(w tym zioła sekretolityczne) zostały szczegółowo opisane
w podrozdziale 1.1. Należy jednak pamiętać, aby unikać surowców roślinnych
o działaniu uczulającym. Zioła znajdują zastosowanie w terapii
pomocniczej chorób alergicznych, w tym alergicznego nieżytu nosa. Ogólnie
pozytywnie na łagodzenie objawów alergicznych wpływają następujące surowce zielarskie
o działaniu moczopędnym, odtruwającym, ułatwiającym wydalanie szkodliwych
produktów przemiany materii:
• ziele fiołka trójbarwnego
– 2 łyżki stołowe ziela zalać 2 szklankami wrzącej wody i odstawić pod
przykryciem na 20 minut; pić 2–3 razy dziennie po szklance ciepłego naparu
między posiłkami;
• liść brzozy – łyżkę
stołową liści zalać szklanką wrzącej wody, doprowadzić do wrzenia
i przelać do termosu na 20 minut; pić 3–4 razy dziennie po ½ szklanki
bardzo ciepłego naparu;
• ziele nawłoci – czubatą
łyżkę stołową ziela zalać szklanką wrzącej wody, doprowadzić do wrzenia
i odstawić pod przykryciem na 30 minut; pić 2 razy iennie po szklance
ciepłego naparu, godzinę po posiłku; UWAGA: ziela nawłoci nie powinny stosować
osoby z obrzękami spowodowanymi chorobami nerek lub serca;
• ziele skrzypu – łyżkę
stołową ziół zalać szklanką zimnej wody, powoli doprowadzić do wrzenia
i gotować na małym ogniu pod przykryciem przez 3 minuty; odstawić pod
przykryciem na kwadrans, przecedzić i pić 3 razy dziennie po szklance
ciepłego odwaru; UWAGA: ziele skrzypu powinno być ostrożnie stosowane przez
osoby chore na poważne schorzenia nerek i układu krążenia; stosowanie
skrzypu może zubażać organizm w witaminy z grupy B, w związku
z tym należy zachować ostrożność w przypadku niedoboru tych witamin,
zapalenia nerwów czy półpaśca;
• ziele rdestu ptasiego – 2
czubate łyżki stołowe ziół zalać wieczorem ½ litra przegotowanej wody
o temperaturze pokojowej i odstawić na noc; przecedzić i pić 2–3
razy dziennie po ½ szklanki lekko podgrzanego maceratu; UWAGA: rdest ptasi może
u osób nadwrażliwych powodować fotouczulenia, uważa się również, że
surowiec nie powinien być stosowany u chorych na poważne schorzenia nerek,
chorobę wieńcową, stany zapalne naczyń żylnych, po zawale mięśnia sercowego;
ziele rdestu może zubażać organizm w witaminy z grupy B;
z powyższych względów współczesna fitoterapia dopuszcza stosowanie rdestu
ptasiego tylko do użytku zewnętrznego;
kwiat bławatka (chabra bławatka)
– 2 czubate łyżki stołowe kwiatów zalać ½ litra wrzącej wody i odstawić
pod przykryciem na 30 minut; po przecedzeniu wypić napar w ciągu dnia
w 3 porcjach, na godzinę przed posiłkami;
• liść czarnej porzeczki – 2 czubate
łyżki stołowe liści zalać ½ litra wrzącej wody i odstawić w termosie
na 20 minut; po przecedzeniu pić 2 razy dziennie po szklance ciepłego
naparu, godzinę przed posiłkiem. W przypadku uczulenia objawiającego się
dolegliwościami ze strony układu oddechowego pomocniczo znalazły
zastosowanie:
• rumianek pospolity – 2
łyżki stołowe kwiatów zalać 2 szklankami wrzącej wody i odstawić pod
przykryciem na 20 minut; pić 3–4 razy dziennie po ½ szklanki ciepłego
naparu między posiłkami; UWAGA: kwiat rumianku ma bardzo dobrze udowodnione
działanie przeciwzapalne i przeciwuczuleniowe, jednak niektóre osoby mogą
reagować nadwrażliwie na rumianek i u nich paradoksalnie może się
pojawić reakcja alergiczna;
• szanta zwyczajna – płaską
łyżkę stołową ziela szanty zalać 1½ szklanki wrzącej wody i odstawić pod
przykryciem na 30 minut; przecedzić i pić ½ szklanki ciepłego naparu
3 razy dziennie, godzinę po posiłku; UWAGA: we współczesnej fitoterapii
mieszanki i preparaty zielarskie zawierające ziele szanty nie są wskazane
do stosowania doustnego ze względu na zbyt silne działanie żółciotwórcze
i ziółciopędne.
ZOBACZ CAŁOŚĆ: Zioła w medycynie. Choroby układu oddechowego
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz