W JAKI SPOSÓB MASA CIAŁA PRZED CIĄŻĄ WPŁYWA NA PRZEBIEG CIĄŻY I ROZWÓJ DZIECKA?

Epidemia otyłości to duży problem zdrowia publicznego. Aktualnie praktycznie co druga osoba w Polsce ma nadwagę, a co trzecia jest otyła. Podobnie cukrzyca typu II staje się epidemią, co jest dodatnio skorelowane z nadmierną masą ciała. Otyłość jest związana z nasileniem stanu zapalnego w organizmie. Nadmierna ilość tkanki tłuszczowej generuje większe wydzielanie substancji prozapalnych (cytokin, interleukin prozapalnych, w tym IL-1, IL-6). Wpływa to negatywnie na odpowiedź odpornościową organizmu i leży u podłoża przewlekłych chorób zapalnych, w tym chorób układu krążenia. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy za otyłość odpowiadają nie tylko predysponujące czynniki genetyczne, jak styl życia, dieta, i aktywność fizyczna, ale swój udział ma również odżywianie na bardzo wczesnym etapie, czyli w czasie tzw.punktów krytycznych: w okresie niemowlęcym, na etapie życia płodowego, a nawet podczas odżywiania organizmu mamy jeszcze przed poczęciem. Interwencja żywieniowa na tak wczesnym etapie może obniżyć ryzyko wystąpienia otyłości i jej powikłań u przyszłego dziecka. Potwierdzają to badania.

 Planując ciążę, warto zadbać o prawidłową masę ciała. Przedciążowa niedowaga może być przyczyną ograniczonego wzrostu płodu. Z drugiej strony przedciążowa otyłość zwiększa ryzyko powikłań w ciąży – u kobiet z otyłością odzących siłami natury istnieje wyższe ryzyko dystocji barkowej (sytuacji, kiedy po urodzeniu główki płodu dalsze rodzenie barków jest utrudnione) i związanymi z tym poważnymi konsekwencjami. Wysoki wskaźnik masy ciała wiąże się również z częstszymi zaburzeniami ciśnienia, stanu przedrzucawkowego i rzucawki w ciąży. Badania pokazują, że u osób z nadmierną masą ciała częściej obserwuje się bóle miednicy w trakcie ciąży, zakażenia układu moczowo-płciowego, krwotoki poporodowe, żylną chorobę zakrzepowo-zatorową (zakrzepicę żył głębokich), nietrzymanie moczu. Ryzyko powyższych zaburzeń wzrasta wraz ze wzrostem BMI. Ma również negatywny wpływ na wyniki badań noworodka.

Nadwaga i otyłość to częste przyczyny nie tylko trudności z zajściem w ciążę, ale również ciążowych komplikacji, takich jak niska masa urodzeniowa dziecka, cukrzyca, nadciśnienie. Otyłe pacjentki mają też wyższe ryzyko urodzenia dziecka z niższym ilorazem inteligencji. Jeśli twoja masa ciała znacznie odbiega od normy, skonsultuj się z dietetykiem, który przygotuje dla ciebie rozłożony na odpowiednio długi czas plan dochodzenia do prawidłowej masy ciała – zaznacza dr n. med. Jakub Rzepka, specjalista ginekologii i położnictwa

Ostatnie badania podkreślają istotny wpływ przekarmiania i otyłości u przyszłych mam na rozwój płodu i rozwój potomka we wczesnym dzieciństwie. Wysoka przedciążowa masa ciała może zwiększać ryzyko nadciśnienia i dyslipidemii u potomka w dzieciństwie i młodości. Wiąże się to z większym prawdopodobieństwem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych w dorosłości. W badaniu Reynold i wsp. wykazano, że otyłość u kobiet rozpoczynających ciążę wiązała się z częstszymi pobytami w szpitalu przez ich dorosłych już potomków w wyniku incydentów sercowo-naczyniowych (zawał serca, dusznica bolesna, atak niedokrwienny), jak również z wyższym ryzykiem ich przedwczesnej śmierci. Ryzyko obumarcia wewnątrzmacicznego płodu u kobiet otyłych jest trzykrotnie wyższe niż u kobiet o prawidłowej masie ciała i zwiększa się wraz ze wzrostem masy ciała. W Stanach Zjednoczonych co piąta kobieta wkracza w okres ciążowy ze wskaźnikiem wyższym niż BMI 30. Konieczne są interwencje dietetyczne, aby zoptymalizować masę ciała przed ciążą i tym samym, oprócz korzyści dla mamy, minimalizować ryzyko chorób dziecka w przyszłości. Prawidłowo się odżywiając i dbając o właściwą masę ciała przed ciążą, odpowiednio „zaprogramujemy” swoje dziecko na przyszłość.

 Udowodniono, że u dzieci mam otyłych istnieje większe ryzyko wystąpienia makrosomii (zbyt wysoka urodzeniowa masa ciała). Tkanka tłuszczowa wytwarza leptynę oraz czynniki prozapalne (czynnik martwicy nowotworów TNF-α oraz i nterleukinę-6). Związki te są bardziej aktywne w łożyskach kobiet otyłych. Powoduje to wzrost insulinooporności (stan, kiedy organizm nie reaguje na insulinę), a to z kolei zwiększa napływ glukozy do płodu. Substancje prozapalne wytwarzane przez tkankę tłuszczową mamy nasilają transport aminokwasów, a uwalniające się kwasy tłuszczowe – transport lipidów do płodu.

 Otyłość wiąże się również z większym ryzykiem wrodzonych wad rozwojowych u dziecka, słabszym stanem zdrowia noworodka (niższa punktacja w skali Apgar), dłuższym czasem hospitalizacji i częstszymi pobytami na oddziale intensywnej terapii noworodków. Zarówno wysokie przedciążowe BMI, jak i zbyt wysokie przyrosty masy ciała w ciąży są dodatnio skorelowane z wysokim BMI u dzieci w trzecim roku życia, wiążą się z większym ryzykiem otyłości u potomków w okresie dziecięcym, młodzieńczym oraz dorosłości.

 Planując ciążę, warto sprawdzić swój stan odżywienia w gabinecie dietetycznym, nie tylko pod kątem nadwagi czy otyłości, ale również niedożywienia, często związanego z niedowagą. W przypadku niedożywienia przyszłej mamy dochodzi do spowolnienia wzrostu płodu oraz procesów metabolicznych. Niewystarczająca ilość składników odżywczych oznacza niskie poziomy glukozy, insuliny oraz insulinopodobnego czynnika wzrostu IGF-1, które są odpowiedzialne za wzrost oraz stan odżywienia płodu. W wyniku tego niedożywienie mamy skutkuje zmniejszeniem masy łożyska oraz ilości transporterów dla substancji odżywczych i w efekcie do zahamowania wzrostu płodu. Z drugiej strony u niedożywionych kobiet nasila się wydzielanie kortyzolu, który odpowiada za różnicowanie się komórek. Dlatego niedożywienie we wczesnym etapie ciąży (I trymestr) może powodować zbyt wysoką masę urodzeniową dziecka. Z kolei, jeśli utrzymuje się ono w II i III trymestrze, może prowadzić do wystąpienia choroby niedokrwiennej u dziecka, zaburzeń lipidowych, otyłości, chorób zakrzepowych, chorób nerek, a także zachowań antysocjalnych. Niedowaga u przyszłej mamy wpływa również na obniżenie odporności u potomka.

 Zbyt wysoka jak i zbyt niska urodzeniowa masa ciała związana jest ze zwiększonym ryzykiem chorób cywilizacyjnych. Niska masa ciała wiąże się z wyższym ryzykiem rozwoju zespołu metabolicznego, szybszym zwiększaniem masy ciała, aby „dogonić” rówieśników. Ostatecznie dzieci te częściej mają wyższe wartości BMI, nasilenie insulinooporności i wyższe ciśnienie tętnicze krwi. Niższa masa ciała związana jest również z mniejszą ilością nefronów (podstawowych jednostek funkcjonalno-strukturalnych nerki), co w efekcie może zwiększać częstość występowania dysfunkcji nerek i przewlekłej choroby nerek w przyszłości oraz większym ryzykiem nadciśnienia tętniczego związanego z nefropatią.

 W Instytucie Zdrowego Żywienia i Dietetyki Klinicznej „Sanvita” kobietom z nadwagą i otyłością planującym ciążę proponujemy program w oparciu o ustalony minimalny cel redukcji masy i pomiar składu ciała. Bierzemy pod uwagę ewentualne choroby, alergie i nietolerancje pokarmowe, preferencje żywieniowe i pracujemy nad zmianą nawyków żywieniowych. Planujemy indywidualne zapotrzebowanie na białko, węglowodany, tłuszcze, błonnik, minerały, witaminy. Szczególnie istotne jest zadbanie o właściwe nawodnienie, które pomoże uzyskać lepsze wyniki w spalaniu tkanki tłuszczowej.

 Jeśli wprowadziłaś zmiany, ale twoje BMI w momencie uzyskania ciąży nadal będzie większy niż 25, zwróć szczególną uwagę na przyrosty masy ciała w poszczególnych trymestrach. Zgodnie z rekomendacjami przyrost masy ciała w ciąży zalecany kobietom z nadwagą (BMI 25-29,9) powinien wynosić 7-11,5 kg, u kobiet z otyłością (BMI ≥ 30) – 5-9 kg. W takiej sytuacji należy optymalnie prowadzić ciążę z dietetykiem klinicznym, aby dieta dostarczała odpowiednią kaloryczność i pokrywała zwiększone zapotrzebowanie na składniki odżywcze.

 Dobrze, jeśli modyfikacja diety współgra z odpowiednią aktywnością fizyczną. Im lepsza będzie kondycja „wyjściowa”, tym lepsze samopoczucie będzie towarzyszyć w okresie ciąży zarówno mamie, jak i dziecku. Fizjoterapeutka Natalia Wawszczyk, specjalista uroginekologii i opieki okołoporodowej podkreśla, że nawet drobne korekty dotychczasowych przyzwyczajeń mogą mieć znaczny wpływ na poziom energii, procesy adaptacyjne i regeneracyjne organizmu, a tym samym lepiej przygotują do samego poczęcia. Jeśli masz otyłość i chcesz zwiększyć szansę na prawidłową ciążę i brak powikłań u dziecka, dobrze, gdy będziesz pod opieką dietetyka, ginekologa, fizjoterapeuty oraz endokrynologa w przypadku niedoczynności tarczycy czy choroby Hashimoto.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ: Sylwia Leszczyńska  - Dieta dla płodności